શિક્ષણનું સ્તર સુધારવા માટે કેન્દ્રીય શિક્ષણ મંત્રાલયનું મોટું પગલું - હવે 5 થી 8 ની વાર્ષિક પરીક્ષામાં નાપાસ થતા વિદ્યાર્થીઓ નાપાસ થતા રહેશે.

 શિક્ષણનું સ્તર સુધારવા માટે કેન્દ્રીય શિક્ષણ મંત્રાલયનું મોટું પગલું - હવે 5 થી 8 ની વાર્ષિક પરીક્ષામાં નાપાસ થતા વિદ્યાર્થીઓ નાપાસ થતા રહેશે. 

બાળકોનું ગુણવત્તાયુક્ત શિક્ષણ સુનિશ્ચિત કરવા માટે લેવામાં આવેલ પહેલ - શિક્ષકો અને વાલીઓ અભ્યાસમાં માર્ગદર્શન આપશે 

જો વિદ્યાર્થીઓ વાર્ષિક પરીક્ષામાં નાપાસ થાય તો તેમને 2 મહિનામાં બીજી તક મળશે, જો તેઓ નાપાસ થાય તો પણ તેમને અટકાવવામાં આવશે પણ બહાર નહીં કરવામાં આવશે - એડવોકેટ કિશન સનમુખદાસ ભવનાની ગોંદિયા મહારાષ્ટ્ર 

ગોંદિયા - વૈશ્વિક સ્તરે શિક્ષણ એ માત્ર માનવીની સફળતાની ચાવી નથી પરંતુ સમગ્ર રાષ્ટ્રને વિકસિત રાષ્ટ્ર બનવામાં મહત્ત્વપૂર્ણ યોગદાન આપ્યું છે તો ભારત વિઝનમાં સિદ્ધ થશે 2047 જો દરેક વ્યક્તિ શિક્ષિત થાય તો તેનું મહત્ત્વનું યોગદાન મળશે, તેથી જ કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારો દ્વારા ગુણવત્તાયુક્ત શિક્ષણ માટે ઘણી રણનીતિઓ બનાવવામાં આવી રહી છે, આ દિશામાં કેન્દ્રીય શિક્ષણ મંત્રાલયે એક મહત્વપૂર્ણ પગલું ભર્યું છે શનિવાર, ડિસેમ્બર 21 ના ​​રોજ. 2024, ભારતના ગેઝેટમાં 16 ડિસેમ્બર 2024 ના રોજ એક સૂચના પ્રકાશિત કરવામાં આવી છે, જેમાં હવે કોઈ અટકાયત નીતિ નાબૂદ કરવામાં આવી છે, જેમાં હવે 5મા અને 8મા ધોરણની વાર્ષિક પરીક્ષામાં નાપાસ થનાર વિદ્યાર્થીઓ ને હવે પાસ કરવામાં આવશે નહીં. જો કે, બે મહિનામાં બીજી પરીક્ષા લેવામાં આવશે, પરંતુ જો તે તેમાં પણ નાપાસ થશે તો તેને તે જ રૂમમાં રાખવામાં આવશે પરંતુ તેને બહાર કાઢી શકાશે નહીં. જો કે, 2019માં રાઈટ ટુ એજ્યુકેશન એક્ટમાં સુધારા બાદ 16 રાજ્યોએ પહેલાથી જ નાપાસ ન થવાની નીતિને નાબૂદ કરી દીધી હતી, કારણ કે શિક્ષણ એ રાજ્યનો વિષય છે, પરંતુ હવે કેન્દ્ર સરકારે પણ નાપાસ રહેવા દેવાનું નોટિફિકેશન બહાર પાડ્યું છે જારી કરવામાં આવ્યું છે કારણ કે તે બાળકોના ગુણવત્તા યુક્ત શિક્ષણને સુનિશ્ચિત કરવાની દિશામાં એક મોટી પહેલ છે, શિક્ષકો અને વાલીઓ તેમના અભ્યાસમાં મહત્વપૂર્ણ માર્ગદર્શન આપશે, તેથી આજે અમે મીડિયામાં ઉપલબ્ધ માહિતીની મદદથી આ લેખ દ્વારા ચર્ચા કરીશું. શિક્ષણનું સ્તર  સુધારા તરફ મોટું પગલું, હવે 5 થી 8 ની વાર્ષિક પરીક્ષામાં નાપાસ થનાર વિદ્યાર્થીઓ નાપાસ થતા રહેશે.

મિત્રો, જો આપણે શનિવારે 21 ડિસેમ્બર 2024 ના રોજ બહાર પાડવામાં આવેલા કેન્દ્રીય ગેઝેટમાં જાહેરનામું વિશે વાત કરીએ, તો હવે પાંચમા અને આઠમા ધોરણની પરીક્ષામાં નાપાસ થનારા વિદ્યાર્થીઓને આગળના વર્ગમાં બઢતી આપવામાં આવશે નહીં. સરકારે બાળકોના મફત અને ફરજિયાત શિક્ષણનો અધિકાર અધિનિયમ-2009 માં સુધારો કર્યો છે. હવે ધોરણ 5 અને 8ની વાર્ષિક પરીક્ષામાં નાપાસ થનાર વિદ્યાર્થીઓ પાસ નહીં થાય.  અગાઉ નાપાસ થયેલા વિદ્યાર્થીઓને પાસ કરીને આગળના વર્ગમાં બઢતી આપવામાં આવતી હતી, પરંતુ હવે આવું નહીં થાય. જે વિદ્યાર્થીઓ નાપાસ થાય છે તેમને બે મહિનામાં ફરીથી પરીક્ષા આપવાનો મોકો મળશે.  જો કોઈ વિદ્યાર્થી ફરીથી નાપાસ થાય તો તેને પ્રમોશન આપવામાં આવશે નહીં. જારી કરાયેલા નોટિફિકેશનમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે બાળકને સંયમ રાખતી વખતે, શિક્ષક જરૂર પડ્યે બાળકની સાથે સાથે માતાપિતાને પણ માર્ગદર્શન આપશે. તે જ સમયે, કેન્દ્રીય શિક્ષણ મંત્રાલયે એ પણ સ્પષ્ટ કર્યું છે કે પ્રાથમિક શિક્ષણ પૂરું ન થાય ત્યાં સુધી કોઈ પણ બાળકને શાળામાંથી બહાર કાઢવામાં આવશે નહીં, શિક્ષણ મંત્રાલયના વરિષ્ઠ અધિકારીઓના જણાવ્યા અનુસાર, આ નિયમ કેન્દ્ર દ્વારા સંચાલિત તમામ શાળાઓને લાગુ પડે છે કેન્દ્રીય વિદ્યાલયો, નવોદય વિદ્યાલયો અને સૈનિક શાળાઓ સહિત સરકાર 3,000 થી વધુ શાળાઓને લાગુ પડશે.  મંત્રાલયના જણાવ્યા અનુસાર, શાળા શિક્ષણ રાજ્યનો વિષય છે, તેથી રાજ્યો આ અંગે પોતાનો નિર્ણય લઈ શકે છે, જેમાં દિલ્હી સહિત 2 કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોએ આ બે વર્ગો માટે નો-ડિટેંશન પોલિસી નાબૂદ કરી દીધી છે. 

મિત્રો, જો નોટિફિકેશનને સમજવાની વાત કરીએ, તો ગેઝેટ નોટિફિકેશન મુજબ, નિયમિત પરીક્ષા લીધા પછી, જો બાળક સમયાંતરે સૂચિત કરાયેલ બઢતીના માપદંડોને પૂર્ણ કરવામાં નિષ્ફળ જાય, તો બે મહિનાના સમયગાળામાં વધારાની તક મળે છે. સૂચનાઓ અને પુનઃપરીક્ષા આપવામાં આવશે, સૂચનામાં જણાવ્યું હતું કે, પુનઃપરીક્ષા માટે હાજર રહેનાર બાળક ફરીથી પ્રમોશન માટેના માપદંડોને પૂર્ણ કરવામાં નિષ્ફળ જશે તો, સૂચના મુજબ તેને ધોરણ V અથવા ધોરણ VIII માં રોકવામાં આવશે. કેસ પણ હોઈ શકે છે. બાળકની જાળવણી દરમિયાન, જો જરૂરી હોય તો, વર્ગ શિક્ષક બાળકને તેમજ બાળકના માતાપિતાને માર્ગદર્શન આપશે અને મૂલ્યાંકનના વિવિધ તબક્કામાં શીખ્યા પછી ચોક્કસ માહિતી પ્રદાન કરશે, જો કે, સરકારે સ્પષ્ટ કર્યું છે કે કોઈપણ બાળકને બહાર કાઢવામાં આવશે નહીં હરિયાણા અને પુડુચેરીએ પ્રાથમિક શિક્ષણ પૂરું થાય ત્યાં સુધી કોઈ નિર્ણય લીધો નથી, જ્યારે બાકીના રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોએ આ નીતિ ચાલુ રાખવાનો નિર્ણય લીધો છે  જો કોઈ બાળક નિયમિત પરીક્ષા યોજ્યા પછી સમયાંતરે સૂચિત કરવામાં આવેલ બઢતીના માપદંડોને પૂર્ણ કરવામાં નિષ્ફળ જાય, તો તેને પરિણામ જાહેર થયાની તારીખથી બે મહિનાની અંદર વધારાની સૂચનાઓ અને પુનઃપરીક્ષાની તક આપવામાં આવશે કહેવામાં આવ્યું છે કે જો પુનઃપરીક્ષા માટે હાજર રહેનાર વિદ્યાર્થી પ્રમોશન (આગલા વર્ગમાં જવા માટેની પાત્રતા) ના માપદંડોને પૂર્ણ કરવામાં નિષ્ફળ જાય છે, તો તેને પાંચમા ધોરણમાં અથવા આઠમા ધોરણમાં રાખવામાં આવશે બાળકને પ્રારંભિક શિક્ષણ સરકારના નવા નોટિફિકેશન મુજબ, નાપાસ થનાર વિદ્યાર્થીઓને 2 મહિનામાં ફરીથી પરીક્ષા આપવાની તક આપવામાં આવશે ત્યાં સુધી તેમને શાળામાંથી કાઢી મૂકવામાં આવશે નહીં. જો તેઓ ફરીથી નાપાસ થશે તો તેમને બઢતી આપવામાં આવશે નહીં પરંતુ તેઓ જે વર્ગમાં અભ્યાસ કરતા હતા તે જ વર્ગમાં ફરીથી અભ્યાસ કરવો પડશે. સરકારે એવી જોગવાઈ પણ ઉમેરી છે કે ધોરણ 8 સુધીના આવા બાળકોને શાળામાંથી કાઢી મૂકવામાં આવશે નહીં. તમને જણાવી દઈએ કે 2016 માં સેન્ટ્રલ એડવાઈઝરી બોર્ડ ઓફશિક્ષણે માનવ સંસાધન વિકાસ મંત્રાલયને નો ડિટેન્શન પોલિસી દૂર કરવા સૂચન કર્યું હતું. તેમણે કહ્યું કે, આ નીતિને કારણે વિદ્યાર્થીઓનું ભણતરનું સ્તર ઘટી રહ્યું છે. મોટાભાગના કિસ્સાઓમાં, વિદ્યાર્થીઓનું મૂલ્યાંકન બિલકુલ કરવામાં આવ્યું ન હતું.  દેશભરની 10 ટકાથી ઓછી શાળાઓમાં નીતિ મુજબ શિક્ષકો અને ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર હોવાનું જણાયું હતું. આ નીતિ મુખ્યત્વે પ્રાથમિક શિક્ષણમાં વિદ્યાર્થી ઓની નોંધણી વધારવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરતી હતી જ્યારે મૂળભૂત શિક્ષણનું સ્તર સતત ઘટી રહ્યું હતું. જેના કારણે વિદ્યાર્થીઓ અભ્યાસ પ્રત્યે બેદરકાર બની ગયા હતા કારણ કે તેમને હવે નાપાસ થવાનો ડર નહોતો. 2016 ના વાર્ષિક શિક્ષણ અહેવાલ મુજબ, ધોરણ 5 ના 48 ટકા કરતા ઓછા વિદ્યાર્થીઓ વર્ગ 2 નો અભ્યાસક્રમ વાંચી શકે છે. ગ્રામીણ શાળાઓમાં ધોરણ 8 ના માત્ર 43 ટકા વિદ્યાર્થીઓ જ સરળ ભાગાકાર કરી શકે છે.  ધોરણ 5 ના ચાર વિદ્યાર્થીઓ માંથી માત્ર એક જ અંગ્રેજી વાક્યો વાંચી શકે છે. ઘણા રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોએ પ્રાથમિક શિક્ષણ પર કલમ ​​16ની અસર અંગે ચિંતા વ્યક્ત કરી હતી. ટીએસઆર સુબ્રમણ્યમ કમિટી ઓન એજ્યુકેશન અને CABC હેઠળ રચાયેલી વાસુદેવ દેવનાની કમિટીએ પણ નો ડિટેન્શન પોલિસીને રદ્દ કરવાની ભલામણ કરી હતી, જે નો ડિટેન્શન પોલિસી 2009 ના શિક્ષણના અધિકારનો ભાગ હતી. આભારતમાં શિક્ષણની સ્થિતિ સુધારવા માટે આ એક સરકારી પહેલ હતી. તેનો ઉદ્દેશ્ય બાળકોને શિક્ષણ માટે સારું વાતાવરણ પૂરું પાડવાનો હતો જેથી કરીને તેઓ શાળાએ આવતા રહે. નિષ્ફળતા વિદ્યાર્થીઓના આત્મસન્માનને ઠેસ પહોંચાડી શકે છે. આ ઉપરાંત બાળકો નિષ્ફળતાના કારણે શરમ અનુભવે છે જેના કારણે તેઓ અભ્યાસમાં પાછળ રહી શકે છે. તેથી, એવી કોઈ અટકાયત નીતિ લાવવામાં આવી ન હતી કે જેમાં 8મી સુધીના બાળકો નાપાસ ન થાય તે બિલ 2018 માં લોકસભામાં પસાર થયું હતું. જુલાઈ 2018માં, શિક્ષણના અધિકારમાં સુધારો કરવા માટે એક બિલ લોકસભામાં રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું. જેમાં શાળાઓમાં અમલમાં આવેલી નો ડિટેન્શન પોલિસીનો અંત લાવવાની વાત કરવામાં આવી હતી. આ મુજબ ધોરણ 5 અને 8 ના વિદ્યાર્થીઓ માટે નિયમિત પરીક્ષા લેવાની માંગ કરવામાં આવી હતી.  આ સાથે 2019માં નાપાસ થયેલા વિદ્યાર્થીઓ માટે બે મહિનાની અંદર ફરીથી પરીક્ષા યોજવાની વાત પણ થઈ હતી, આ બિલ રાજ્યસભામાં પસાર થઈ ગયું હતું. આ પછી, રાજ્ય સરકારોને નો ડિટેન્શન પોલિસી દૂર કરવાનો અથવા તેને અમલમાં રાખવાનો અધિકાર હતો. તેનો અર્થ એ કે રાજ્ય સરકાર નક્કી કરી શકે છે કે વિદ્યાર્થીઓ 5મા અને 8માં નાપાસ થાય તો તેમને બઢતી આપવી કે તેમના વર્ગોનું પુનરાવર્તન કરવું. 

તેથી, જો આપણે ઉપરોક્ત સંપૂર્ણ વિગતોનો અભ્યાસ કરીએ અને તેનું વિશ્લેષણ કરીએ, તો આપણને જાણવા મળશે કે કેન્દ્રીય શિક્ષણ મંત્રાલયે શિક્ષણનું સ્તર સુધારવા માટે એક મોટું પગલું ભર્યું છે-હવે જે વિદ્યાર્થીઓ 5 થી 8 ની વાર્ષિક પરીક્ષામાં નાપાસ થાય છે તેઓ સતત નાપાસ થતા રહેશે.ગુણવત્તાયુક્ત શિક્ષણ સુનિશ્ચિત કરવા માટેની પહેલ-શિક્ષકો અને વાલીઓ અભ્યાસમાં માર્ગદર્શનઆપશે,જો વિદ્યાર્થીઓ વાર્ષિક પરીક્ષામાં નાપાસ થાય છે, તો તેમને 2 મહિનાની અંદર બીજી તક મળશે,જો તેઓ હજુ પણ નાપાસ થશે, તો તેમને અટકાવવામાં આવશે નહીં.

*-કમ્પાઈલર લેખક - ટેક્સ એક્સપર્ટ કોલમિસ્ટ સાહિત્યિક આંતરરાષ્ટ્રીય લેખક વિચારક કવિ સંગીત માધ્યમ CA(ATC) એડવોકેટ કિશન સનમુખદાસ ભવનાની ગોંદિયા મહારાષ્ટ્ર* 9284141425