મનમોહન સિંહના નશ્વર અવશેષો પંચતત્વમાં ભળી ગયા - સ્મારક બનાવવાને લઈને રાજકીય હોબાળો તેજ થયો - ભારત પૂછે છે કે આવા ઉમદા વ્યક્તિત્વને ભારત રત્ન નોબેલ કેમ ન મળ્યો?

 મનમોહન સિંહના નશ્વર અવશેષો પંચતત્વમાં ભળી ગયા - સ્મારક બનાવવાને લઈને રાજકીય હોબાળો તેજ થયો - ભારત પૂછે છે કે આવા ઉમદા વ્યક્તિત્વને ભારત રત્ન નોબેલ કેમ ન મળ્યો?

મનમોહન સિંહના મૃત્યુ પછી તેમની અભૂતપૂર્વ સિદ્ધિઓ વિશે સાંભળીને ભારત પૂછે છે કે તેઓ જીવતા હતા ત્યારે તેમને ભારત રત્ન કેમ ન મળ્યો? 

સાહેબ ! હું અવાચક છું!અભૂતપૂર્વ સેવાઓ અને સિદ્ધિઓના રૂપમાં હીરોની ખાણને તેમના જીવનકાળ દરમિયાન ભારત રત્ન ન મળ્યું,પંચતત્વ સાથે વિલીન થયા પછી ધ્યાન રાખવું જોઈએ - એડવોકેટ કિશન સનમુખદાસ ભવનાની ગોંદિયા મહારાષ્ટ્ર? 

ગોંદિયા - વૈશ્વિક સ્તરે અદ્ભુત સિદ્ધિઓ અને નાણાકીય સુધારાઓના પિતા તરીકે ઓળખાતી વ્યક્તિને જ્યારે તેમના જીવનકાળ દરમિયાન તે દેશનું સર્વોચ્ચ સન્માન ન મળે, ત્યારે તે દેશના નાગરિકો માટે ખેદની વાત છે, એવું હું માનું છું, તેમને નોબેલ પુરસ્કાર પણ મળવો જોઈએ પરંતુ જો તેમને ન મળે તો તે સમગ્ર વિશ્વ માટે અફસોસની વાત છે, જેનું ઉત્તમ ઉદાહરણ છે 10 વર્ષથી ભારતના ભૂતપૂર્વ પીએમ અને આર્થિક સુધારાના જનક ડૉ. 1990-91તેમની શૂન્ય સહિષ્ણુતા માટે. શ્રીમંત લોબીસ્ટ, મૌન વ્યક્તિત્વ કે જેમણે ક્યારેય કોઈ હોદ્દો માંગ્યો ન હતો,વિપક્ષ દ્વારા પ્રિય અને વર્તમાન પીએમ દ્વારા સંસદના હોલથી લઈને શેરીઓ સુધી ઘણી વખત પ્રશંસા કરવામાં આવી હતી, તે સ્વર્ગસ્થ મનમોહન છે, જેમના મૃત્યુ પછી, જેની સાથે જુસ્સો છે. રાષ્ટ્રપતિથી લઈને પીએમથી લઈને સીએમ સુધી સામાન્ય માણસ સુધી દરેકે તેમની પુષ્કળ પ્રશંસા અને સિદ્ધિઓ ગણાવી છે, તો સ્વાભાવિક રીતે જ પ્રશ્ન એ ઊભો થાય છે કે, તમામ ગુણોથી સંપન્ન એવી વ્યક્તિ ભારત રત્નથી સુરક્ષિત કેમ છે? રાખ્યા, જીવતા તેમને ભારત રત્ન કેમ ન અપાયો? શું આપણે આના માટે દોષિત નથી? ભારત રત્નની જાહેરાત એ સમયની જરૂરિયાત છે.આ મારો અંગત અભિપ્રાય છે.સ્વર્ગસ્થ મનમોહન એક પક્ષ સાથે સીધા સંકળાયેલા હોવા છતાં, તેઓ ભારતના દરેક રાજકીય પક્ષના પ્રિય હતા અને સ્વચ્છ છબી ધરાવતા વ્યક્તિ હતા. હું પૂછવા માંગુ છું કે આજે લગભગ દરેક વિપક્ષી પાર્ટી તેમને પાંચ તત્વોમાં ભળી ગયા પછી તેમને ભારત રત્ન આપવાની માંગ ઉઠાવી રહી છે, તો પછી તેઓ જીવતા હતા ત્યારે આ અવાજ આટલો જોરથી કેમ ન ઉઠાવવામાં આવ્યો? સૂત્રોમાંથી જાણવા મળ્યું છે કે પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ પ્રણવ મુખર્જીએ આની પહેલ ચોક્કસ કરી હતી પરંતુ તેઓ સફળ થઈ શક્યા નહોતા, કે શા માટે સત્તાધારી પક્ષે છેલ્લા 10 વર્ષમાં તેમની સિદ્ધિઓને ઓળખી નથી?  જેઓ આજે તેમની શ્રદ્ધાંજલિમાં ગણાય છે તેમણે આ વાતનું ચોક્કસપણે ધ્યાન રાખવું જોઈએ. હું માનું છું કે જો તેઓ જીવતા હતા ત્યારે તેમને ભારત રત્ન મળ્યો હોત, તો તેમની ગણતરી 100 ટકા સચોટ નિર્ણયમાં કરવામાં આવી હોત, જો તે હવે તેમના પંચતત્વમાં ભળી જાય છે, તો મારી દ્રષ્ટિએ તે 50 ટકા સચોટ હશે. તેને ખબર પણ ન હતી, કારણ કે ત્યાં કોઈ પત્ર, કોઈ સંદેશ નહોતો, કોઈને ખબર ન હતી કે તેઓ કયા દેશમાં છે.  પરંતુ હજુ પણ 50 ટકાની તક છે તે ધ્યાનમાં રાખીને, તેમને ટૂંક સમયમાં ભારત રત્ન જાહેર કરવા માટે રેખાંકિત કરવું જરૂરી છે.  આ રીતે, તેઓ નોબેલ પુરસ્કાર માટે પણ નામાંકિત થવાના હતા, પરંતુ તે તક હવે અદૃશ્ય થઈ ગઈ છે કારણ કે આ પુરસ્કાર ફક્ત જીવંત વ્યક્તિઓને જ આપવામાં આવે છે.પૂર્વ પીએમ મનમોહન સિંહનું પાર્થિવ દેહ પંચતત્વમાં ભળી ગયું ત્યારથી, હવે સ્મારક બનાવવા માટે CRCનો હોબાળો વધુ તીવ્ર બને છે, ભારત પૂછે છે કે આવા ઉમદા વ્યક્તિત્વને ભારત રત્ન અને નોબેલ કેમ ન મળ્યું.  તેથી, આજે આપણે મીડિયામાં ઉપલબ્ધ માહિતીની મદદથી એક લેખ દ્વારા ચર્ચા કરીશું, મનમોહન સિંહની મૃત્યુ પછીની અભૂતપૂર્વ સિદ્ધિઓ સાંભળીને, ભારત પૂછે છે કે તેઓ જીવતા હતા ત્યારે ભારત રત્ન કેમ ન મળ્યો?

મિત્રો, જો આપણે પાંચ તત્વો સાથે વિલીન થયા બાદ અને રાજઘાટ પર અંતિમ સંસ્કાર ન કરવા પર પૂર્વ પીએમનું સ્મારક બનાવવા પર થયેલા હોબાળાની વાત કરીએ તો દેશના પ્રથમ શીખ વડાપ્રધાન ડૉ.મનમોહન સિંહને રાજ્ય સન્માનથી સન્માનિત કરવામાં આવશે. શનિવારે દિલ્હીના નિગમ બોધ ઘાટ ખાતે એકસાથે અંતિમ સંસ્કાર કરવામાં આવ્યા હતા.  પ્રોફેસર, આરબીઆઈ ગવર્નર, મુખ્ય આર્થિક સલાહકાર, આયોજન પંચના ઉપાધ્યક્ષ અને નાણામંત્રી જેવા હોદ્દા સંભાળ્યા બાદ ડૉ. મનમોહન સિંહ પણ 10 વર્ષ સુધી વડાપ્રધાન રહ્યા. તેમને અત્યાર સુધીના સૌથી શિક્ષિત વડાપ્રધાન માનવામાં આવે છે. દિલ્હીના રાજઘાટ સંકુલમાં પૂર્વ વડાપ્રધાન મનમોહન સિંહના અંતિમ સંસ્કાર માટે જગ્યા ન ફાળવવા બદલ કેન્દ્ર સરકારની ટીકા થઈ રહી છે. AAP પાર્ટીએ દલીલ કરી હતી કે આ નિર્ણય વૈશ્વિક સ્તરે ભારતની છબીને નુકસાન પહોંચાડે છે.સિંહના શનિવારે નિગમબોધ ઘાટ ખાતે અંતિમ સંસ્કાર કરવામાં આવ્યા હતા, જેમાં ભારત અને વિદેશના ટોચના મહાનુભાવોએ હાજરી આપી હતી.  કેજરીવાલે X પર લખ્યું, આ સમાચાર સાંભળીને હું ચોંકી ગયો છું.  ભારતના પૂર્વ વડાપ્રધાન ડો.મનમોહન સિંહના અંતિમ સંસ્કાર નિગમ બોધ ઘાટ ખાતે કરવામાં આવ્યા હતા, આ પહેલા ભારતના તમામ વડાપ્રધાનોના અંતિમ સંસ્કાર રાજઘાટ પર કરવામાં આવ્યા હતા. શીખ સમુદાયમાંથી આવેલા અને વિશ્વભરમાં પ્રખ્યાત અને 10 વર્ષ સુધી ભારતના વડાપ્રધાન રહી ચૂકેલા ડૉ.મનમોહન સિંહના અંતિમ સંસ્કાર અને સમાધિ માટે ભાજપ સરકાર 1000 ગજની જમીન પણ આપી શકી ન હતી?  પૂર્વ ડેપ્યુટી સીએમ બાદલ વિશે 4 મહત્વની વાતો, (1) સુખબીર બાદલકહ્યું કે આ નિર્ણય ચોંકાવનારો અને અવિશ્વસનીય છે. દેશના આ મહાન નેતાના અંતિમ સંસ્કાર અને અગ્નિસંસ્કાર માટે ઐતિહાસિક અને યોગ્ય સ્મારક બનાવવાની ડૉ. મનમોહન સિંહના પરિવારની વિનંતીને કેન્દ્ર સરકારે ઠુકરાવી દીધી તે અત્યંત નિંદનીય છે.  (2) અંતિમ સંસ્કાર રાજઘાટ પર થવું જોઈએ તેમણે કહ્યું કે મનમોહન સિંહના અંતિમ સંસ્કારનું સ્થળ રાજઘાટ હોવું જોઈએ. આ પહેલાથી પ્રચલિત જૂના રિવાજ અને પરંપરા અનુસાર હશે.એ સમજની બહાર છે કે સરકાર આ મહાન નેતા પ્રત્યે આટલો અનાદર કેમ બતાવી રહી છે, જેઓ શીખ સમુદાયના પ્રથમ અને એકમાત્ર વ્યક્તિ હતા જેમણે વડા પ્રધાન પદ સુધી પહોંચવાનું ગૌરવ મેળવ્યું હતું. (3) કેન્દ્ર સરકારની પક્ષપાતી નીતિ સુખબીર બાદલે કહ્યું કે એ માનવું મુશ્કેલ છે કે ભાજપ સરકારની પક્ષપાતી નીતિ આ સ્તરે જઈ શકે છે.જ્યાં તે ડૉ. મનમોહન સિંઘના વૈશ્વિક પ્રતિષ્ઠાને સંપૂર્ણપણે અવગણી રહી છે, જેઓ માત્ર ભારતમાં જ નહીં પરંતુ સમગ્ર વિશ્વમાં આદર અને સન્માનને પાત્ર છે. ડૉ. મનમોહન સિંહે દેશને આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે મહાન ઉંચાઈઓ પર પહોંચાડ્યો.

મિત્રો, જો સ્વર્ગસ્થ મનમોહન સિંહને ભારત રત્ન આપવાની ઉચ્ચ માંગની વાત કરીએ તો એક સમય એવો હતો જ્યારે મનમોહન સિંહને ભારત રત્ન આપવાની જોરદાર ચર્ચા થતી હતી.જો કે તેની શક્યતાઓ માત્ર ચર્ચાઓ સુધી જ સીમિત રહી હતી.દરમિયાન, 2023 માં, પ્રણવ મુખર્જીની પુત્રી શર્મિષ્ઠા મુખર્જીએ તેમના પુસ્તક પ્રણવ માય ફાધર, અ ડોટર રિમેમ્બર્સમાં આને લગતો મોટો દાવો કર્યો હતો.શર્મિષ્ઠાના કહેવા પ્રમાણે, પ્રણવ મુખર્જી જ્યારે રાષ્ટ્રપતિ હતા ત્યારે મનમોહન સિંહને ભારત રત્નથી સન્માનિત કરવા માંગતા હતા.  શર્મિષ્ઠાએ પુસ્તકમાં લખ્યું છે કે 30 ઓક્ટોબર 2013ના રોજ તેના પિતાએ તેની ડાયરીમાં આ સાથે જોડાયેલી વાતો લખી હતી.તેમણે તત્કાલિન કેબિનેટ સચિવને વડાપ્રધાન મનમોહન સિંહના મુખ્ય સચિવ સાથે વાત કરવા કહ્યું હતું.  પ્રણવે કહ્યું હતું કે કેબિનેટ સેક્રેટરીએ પુલકને સંદેશ આપવો જોઈએ કે તેઓ આ સંબંધમાં તત્કાલીન યુપીએ અધ્યક્ષ સોનિયા ગાંધી સાથે વાત કરે.  પુસ્તકમાં શર્મિષ્ઠાએ જણાવ્યું હતું કે મનમોહન સિંહને ભારત રત્ન આપવાની આ માંગ અંગે પ્રણવ મુખર્જીના પુસ્તકમાં વધુ કોઈ ઉલ્લેખ નથી.આવી સ્થિતિમાં, એ સ્પષ્ટ નથી કે પુલક ચેટર્જીએ આ વાત સોનિયા ગાંધીને પણ કહી કે નહીં.  શર્મિષ્ઠા કહે છે કે ડૉ. મનમોહન સિંહને દેશનું સર્વોચ્ચ સન્માન આપવાની આ માગણીનું આગળ શું થયું તે વિશે શર્મિષ્ઠા કહે છે કે કેટલાક પરસ્પર મતભેદો હોવા છતાં પ્રણવ મુખર્જી હંમેશાથી મનમોહન સિંહના પ્રશંસક રહ્યા છે.પ્રણવ 1991 અને 1996 ની વચ્ચે નાણાં પ્રધાન તરીકે દેશમાં કરવામાં આવેલા આર્થિક સુધારા માટે અને 2008 ની આર્થિક મંદી દરમિયાન ભારતના અર્થતંત્રને સંભાળવા માટે મનમોહન સિંહને શ્રેય આપતા હતા. કોંગ્રેસના નેતાઓએ શનિવારે તેમને એક સ્વપ્નદ્રષ્ટા તરીકે યાદ કર્યા હતા તે વ્યક્તિ કે જેણે ભારતને નાણાકીય કટોકટીમાંથી બહાર કાઢ્યું અને તેના અંતિમ સંસ્કાર અને સ્મારક માટે સમર્પિત સ્થળ ન ફાળવવા બદલ કેન્દ્રની ટીકા કરી.  આ સાથે કોંગ્રેસના નેતાઓએ મનમોહન સિંહને ભારત રત્ન આપવાની માંગ કરી છે.કોંગ્રેસ સાંસદ રાહુલ ગાંધીએ કહ્યું કે, અત્યાર સુધી તમામ પૂર્વ વડાપ્રધાનોની ગરિમાનુંસન્માન કરીને, તેમના અંતિમ સંસ્કાર અધિકૃત સમાધિઓમાં કરવામાં આવ્યા હતા, જેથી દરેક વ્યક્તિ કોઈપણ અસુવિધા વિના શ્રદ્ધાંજલિ આપી શકે.  ડૉ. મનમોહન સિંઘ આપણા સર્વોચ્ચ સન્માન (ભારત રત્ન) અને સમાધિને પાત્ર છે. અરવિંદ કેજરીવાલે દેશના આ મહાન સપૂતને સન્માન આપવું જોઈતું હતું તેની દિશા. ભારતના વડા પ્રધાન તરીકે,તેમના નેતૃત્વના ગુણો શાંતિ,પ્રામાણિકતા અને દેશવાસીઓ પ્રત્યે ઊંડી પ્રતિબદ્ધતાથી ભરેલા હતા. ડૉ. સિંહના યોગદાનએ આપણી આર્થિક અને રાજકીય વ્યવસ્થા પર ઊંડી છાપ છોડી છે, જે આવનારી પેઢીઓ માટે પ્રેરણા સ્ત્રોત બનશે. તેમની આત્માને શાંતિ મળે, ભારતના ભૂતપૂર્વ વડાપ્રધાન ડૉ. મનમોહન સિંહના પિતરાઈ ભાઈએ માંગણી કરી છે કે તેમને ભારત રત્નથી સન્માનિત કરવામાં આવે.દેહરાદૂનમાં રહેતા અમરજીત સિંહ કહે છે કે આવા વ્યક્તિ અબજોમાંથી એક છે, જે દેશ પ્રત્યે સમર્પિત છે અને તેને કોઈ લોભ નથી.તેમની પાસે પોતાનું કંઈ નહોતું,ન તો બેંક બેલેન્સ ન કોઈ મિલકત, સાદગીપૂર્ણ જીવન અને તેમની વિચારસરણી એક એવા રત્ન હતા જે અમર રહેશે, તેમની વિદાય દેશ માટે મોટી ખોટ છે અલકા લાંબાએ જણાવ્યું હતું કે, તેમના નેતૃત્વ હેઠળની ઊંચાઈઓ દરેક વ્યક્તિ જાણે છે કે તેણે તે પહોંચાડ્યું છે. અમે ભારત સરકાર પાસે માંગ કરીએ છીએ કે આવા રત્નને ભારત રત્ન આપવામાં આવે, તે સરકાર પાસે આ માંગ કરશે અને પાર્ટીની બેઠકમાં પણ આ માંગણી કરશે. મનમોહન સિંહ ભારત રત્નને પાત્ર છે.10 વર્ષ સુધી વડાપ્રધાન રહ્યા બાદ તેમણે 10 વર્ષ સુધી આ નિવાસસ્થાનથી દેશની દરેક વ્યવસ્થાની દેખરેખ કરી.  દેશને આર્થિક સંકટમાંથી બહાર લાવવામાં તેમનું યોગદાન ભૂલી શકાય તેમ નથી. 

તેથી, જો આપણે ઉપરોક્ત સમગ્ર વર્ણનનો અભ્યાસ કરીએ અને તેનું વિશ્લેષણ કરીએ, તો આપણને જાણવા મળશે કે મનમોહન સિંહના નશ્વર અવશેષો પાંચ તત્વોમાં ભળી ગયા - સ્મારક બનાવવા અંગે રાજકીય હોબાળો તેજ થયો - ભારત પૂછે છે કે આવા ઉમદા વ્યક્તિત્વને ભારત રત્ન નોબેલ કેમ ન મળ્યો? મનમોહન સિંહનું મૃત્યુ તેમની અભૂતપૂર્વ સિદ્ધિઓ વિશે સાંભળ્યા પછી, ભારત પૂછે છે કે, તેઓ જીવતા હતા ત્યારે તેમને ભારત રત્ન કેમ ન મળ્યો? સાહેબ! હું અવાચક છું!અભૂતપૂર્વ સેવાઓ અને સિદ્ધિઓના રૂપમાં હીરોની ખાણને તેમના જીવનકાળ દરમિયાન ભારત રત્ન ન મળ્યો, પંચતત્વ સાથે વિલીન થયા પછી સંજ્ઞાન લેવું જોઈએ?

*-કમ્પાઈલર લેખક - ટેક્સ એક્સપર્ટ કોલમિસ્ટ સાહિત્યિક આંતરરાષ્ટ્રીય લેખક વિચારક કવિ સંગીત માધ્યમ CA(ATC) એડવોકેટ કિશન સનમુખદાસ ભાવનાનિન ગોંદિયા મહારાષ્ટ્ર9284141425*